Over ‘Bazenstress’ en schaken.

Over hoe je als werknemer om kan gaan met werksituaties waarin ‘bazenstress’ wordt ervaren.

Als arbeids- en organisatiepsycholoog bij een arbodienst, heb ik vele jaren ontwikkeltrajecten gedaan met teams, medewerkers en leidinggevenden, altijd met als uiteindelijk doel dat mensen met voldoende werkplezier goed kunnen blijven functioneren. Ik werd meestal ingehuurd als dat onvoldoende het geval was. Vaak was er gedoe in het team of moesten teamleden of leidinggevenden ‘iets’ ontwikkelen om beter te kunnen functioneren. En dan ging ik met de betreffende teams, teamleden en/of leidinggevende(n) aan de slag.

Bij al deze trajecten speelde de leidinggevende een hele belangrijke rol. Deze rol was van cruciaal belang voor het welslagen van de trajecten, omdat de wijze van leidinggeven een hele grote invloed heeft op het werkplezier en het functioneren van teams, individuele medewerkers en de leidinggevende zelf. Als de wijze van leidinggeven onvoldoende goed was, was het meestal niet goed mogelijk de doelstelling van het traject te behalen.

Teamtrajecten doe ik niet meer, maar het coachen van leidinggevenden en medewerkers nog steeds met veel plezier!

Leidinggeven is een vak apart dat volgens mij nogal eens onderschat wordt. Ik heb vaak gezien dat men leidinggevende is geworden vanwege inhoudelijke kennis, hoeveelheid dienstjaren, ‘goede babbel’, financiële kwaliteiten, ‘iemand moest het doen’, vriendschappen of familiebanden, in plaats vanwege goede leidinggevende kwaliteiten.

Juist een goede combinatie van bepaalde eigenschappen, bepaalde vaardigheden en inhoudelijke kennis, is van groot belang om als leidinggevende goed te kunnen functioneren. Helaas is het onvoldoende aanwezig zijn van een goede combinatie van eigenschappen, vaardigheden en kennis nogal eens een belangrijke veroorzaker van ‘bazenstress’.

Om goed te kunnen leidinggeven is dus best lastig. Het is dan ook niet zo raar dat leidinggevenden nogal eens worstelen met het uitoefenen van hun functie en veel werknemers ‘bazenstress’ ervaren.

Met bazenstress wordt bedoeld dat je stress ervaart door problemen met je leidinggevende. Vaak zijn mensen in min of meerdere mate bang voor hun leidinggevende. Ze hebben onvoldoende vertrouwen in hun leidinggevende en soms gaan ze met lood in de schoenen naar hun werk.

Dat bazenstress een belangrijke risicofactor is voor een burn-out, is dan ook niet zo verwonderlijk. En dat zoveel mensen als ZZP-er aan de slag gaan, heeft hier ook mee te maken.

Ook in mijn praktijk heb ik nogal eens te maken met medewerkers die last hebben van bazenstress. Vaak zijn ze bang om gekwetst of geraakt te worden door hun leidinggevende. Dat hun leidinggevende ten onrechte verwijten uit of iets eist wat niet mogelijk is. Dat cliënten het gevoel hebben dat de leidinggevende A zegt, maar B denkt of doet. Dat ze zich onvoldoende gewaardeerd voelen. Of dat de leidinggevende niet te vertrouwen is.

Ook komt het nogal eens voor dat medewerkers het gevoel hebben dat de leidinggevende achter hun rug om bezig is munitie te verzamelen om hen te kunnen ontslaan of hoopt dat medewerker zelf een andere baan gaat zoeken.

Wanneer in mijn praktijk een cliënt last heeft van bazenstress en ‘de baas’ is niet bij het traject betrokken, is een belangrijk deel van mijn aanpak de cliënt leren zakelijker naar de werksituatie te kijken. Dit kan al veel stress schelen.

Dat betekent dat duidelijk wordt dat de cliënt op het werk de ‘rol van de werknemer’ heeft en de leidinggevende de ‘rol van de leidinggevende’. We hebben het er over wat die rollen precies inhouden en wat dat betekent voor houding en gedrag van de werknemer. En ook wat nu in de weg zit om zo te handelen als je eigenlijk zou willen. En we gaan daar eventueel mee aan de slag.

Dat betekent ook dat je op je werk geen vrienden van elkaar bent, dus ook geen verwachtingen moet hebben die passen bij vriendschappen (zoals lol maken, diepere intieme gesprekken, elkaar altijd steunen). Vaak zie ik dat medewerkers onbewust verwachtingen hebben van leidinggevenden die meer thuishoren bij relaties met familie en vrienden, en dan teleurgesteld raken als niet aan deze verwachtingen wordt voldaan.

Ook introduceer ik regelmatig het schaakbord. Alhoewel ik helemaal niet kan schaken, probeer ik de cliënt te leren dat omgaan met lastige situaties op het werk vaak net als schaken is, waarin de cliënt steeds op basis van de huidige situatie en het gewenste resultaat bepaalt hoe hij/zij het beste kan handelen in een bepaalde situatie. Welke set hij/zij het beste op het schaakbord kan zetten. Dus werken is eigenlijk net schaken. Steeds weer bepalen welke set je gaat doen. Dus een hele zakelijke insteek leren toepassen.

Door de werksituatie zakelijker te benaderen, meer inzicht te hebben in je rol als werknemer en deze vervolgens ook te gaan vervullen, lukt het meestal wel om minder last te hebben van bazenstress. Vaak is het wel nodig aan de slag te gaan met belemmeringen die in de weg zitten om de rol te kunnen vervullen. Dit kan de aanpak van trauma’s of ingesleten gedragspatronen zijn of het leren van bepaalde vaardigheden.

Ook introduceer ik vaak mindfulness oefeningen om beter te leren omgaan met stressreacties.

Wil je meer weten over dit onderwerp of heb je behoefte om te reageren, neem dan gerust contact met mij op.

Marjan de Jong