Patronen doorbreken met Schematherapie

Het afgelopen jaar ben ik steeds vaker onderdelen uit de Schematherapie in mijn praktijk gaan toepassen en heb ik gemerkt hoe effectief deze therapie kan zijn. Maar wat is Schematherapie?

Schematherapie wordt vooral toegepast bij mensen met persoonlijkheids-problematieken, maar ook bij de behandeling van andere psychische problemen is Schematherapie heel effectief gebleken.

Maar wat is Schematherapie nu eigenlijk?

Schematherapie is gericht op het leren herkennen en veranderen van lang bestaande hardnekkige denk- en gedragspatronen waar je last van hebt of waar je door vastloopt in je leven.

Vaak weten mensen verstandelijk wel dat wat je denkt, voelt en doet niet past bij de situatie, maar je gevoel zegt toch iets anders en zorgt ervoor dat het heel lastig is dit te veranderen.

Zo zijn er mensen die steeds denken dat anderen hen dom vinden, ook al weten ze verstandelijk dat het niet klopt. Er is dan een stemmetje dat als het ware in bepaalde situaties steeds influistert dat ze je vast dom vinden. Het is dan heel lastig niet naar dit stemmetje te luisteren.

Deze patronen zijn meestal het gevolg van negatieve ervaringen die je in je jeugd hebt opgedaan. Denk aan: een tekort aan liefde, onveilig voelen, afgewezen worden, veel bekritiseerd worden, teveel worden beschermd, misbruik, mishandeling, buitengesloten of tekort gedaan worden.

Door deze negatieve ervaringen kunnen hardnekkige patronen van gedrag, gedachten en gevoelens ontstaan, waar je heel veel last van kunt hebben. Deze hardnekkige patronen worden schema’s genoemd.

Dat betekent in de praktijk dat in situaties die doen denken aan het verleden, de hardnekkige patronen als het ware automatisch geactiveerd worden en je dan dingen denkt, voelt en doet, wat meer het gevolg is van ervaringen in het verleden dan past bij de huidige situatie. Het is net dat je jezelf dan niet helemaal onder controle hebt en het schema je stuurt. Een schema voelt dan ook zo waar en vanzelfsprekend dat het vaak niet in je opkomt dat de gedachten en gevoelens die je hebt misschien niet kloppen.

Iemand die bijvoorbeeld steeds bekritiseerd is in z’n jeugd, gaat als hij contact heeft met anderen mogelijk steeds denken dat anderen hem ondanks zijn hoge IQ dom vinden, omdat het schema ‘mislukking’ geactiveerd is. Hij gaat dan mogelijk extra z’n best doen om te laten merken dat hij niet dom is. Het lukt dan niet dit anders te zien.

Een ander voorbeeld: als je als kind vaak uitgelachen bent vanwege je uiterlijk, is de kans groot dat je je minderwaardig bent gaan voelen en dat je ‘gewone’ opmerkingen al snel als een afwijzing ervaart, doordat het schema ‘minderwaardig voelen’ geactiveerd wordt. Het kan zijn dat je daardoor contacten met anderen gaat vermijden.

Schema’s kunnen ons leven dus behoorlijk negatief beinvloeden.

Wanneer in een bepaalde situatie een schema geactiveerd wordt, kan het zijn dat je emoties voelt die je vroeger als kind ook voelde. Je bent dan als het ware weer in de ‘kind-modus’ en voelt je bang, boos of verdrietig, net zo als toen je uitgelachen werd als kind of steeds te horen kreeg dat je niks kan. Of je trekt je terug, net zoals je vroeger deed om niet uitgelachen te worden, je zit dan in je ‘beschermers-modus’ om de pijn van het verdriet of de angst niet te hoeven voelen, terwijl er nu helemaal niets aan de hand is. En als we last hebben van het kritische stemmetje dat bijvoorbeeld zegt ‘je hebt het zelf verdiend dat ze je uitlachen’ dan zitten we in de ‘ondermijnende ouder-modus’.

Ik wil hier mee zeggen dat door activering van een schema we vaak gaan reageren vanuit de ‘kind-modus’, ‘ondermijnende ouder-modus’ of ‘beschermers-modus’. Deze 3 modi besturen ons dan als het ware en zorgen voor de hardnekkige patronen waar we zo last van kunnen hebben.

Gelukkig is er nog een modus, die de ‘gezonde volwassene’ wordt genoemd, die er voor zorgt dat we op een adequate manier omgaan met situaties en goed voor onszelf kunnen zorgen.

Het doel van Schematherapie is de ‘Gezonde Volwassene’ te vergroten en verder te ontwikkelen en de invloed van de 3 schema gerelateerde modi (kind-, ouder- en beschermers- modus) te verkleinen.

Dat betekent dat we tijdens de therapie vaak aan de slag gaan met de verschillende modi. Er wordt contact gemaakt met de modi en door het toepassen van bepaalde technieken zal de ‘ondermijnende-ouder’ steeds minder van zich laten horen, waardoor de stemmetjes die bijvoorbeeld zeggen ‘ze vinden je vast dom’, minder behoefte hebben om van zich te laten horen.

Er zal ook zoveel mogelijk alsnog aan de behoeften van het kind wordt voldaan, het kind in jou zal zich meer geliefd en veilig gaan voelen en daardoor minder behoefte hebben op de voorgrond te treden. Je schiet dan minder snel in je ‘kind-modus’.

En ook zal duidelijk worden dat wat we doen in de ‘beschermers-modus’ vaak niet zo adequaat is. We leren meer adequaat te handelen.

Daarnaast wordt aan de slag gegaan met het ontwikkelen van de Gezonde Volwassene. Dat betekent dat we leren weer grip te krijgen op ons leven en ons minder laten sturen door de schema’s. We leren zelf voor het gekwetste kind in ons te zorgen, de ondermijnende ouder in ons de mond te snoeren en adequaat te handelen. Hierdoor krijgen we zelf de regie over ons leven weer in handen!

Ik behandel in mijn praktijk vooral mensen met psychische klachten. Dan helpt Cognitieve Gedragstherapie meestal wel in voldoende mate. Maar bij een klein deel van mijn cliënten is dat niet het geval en is het toepassen van onderdelen uit de Schematherapie afgelopen jaar al heel waardevol gebleken om hen van hun klachten af te helpen. Hoe ik dat dan doe? Daar ga ik een andere keer iets over schrijven.

Een goed boek over Schematherapie is: “Patronen doorbreken” van Hannie van Genderen, Gitta Jacob en Laura Seebauer.

Wil je hier meer over weten, neem gerust contact met mij op.

Marjan de Jong

tel.: 06 27316586

mail: marjan@psycholoog-marjandejong.nl